Controversiële gebouwen: monumenten en wolkenkrabbers waarover werd gedebatteerd

Het City Hall van Boston staat bekend als een van de meest omstreden voorbeelden van brutalistische architectuur in de Verenigde Staten. Voltooid aan het eind van de jaren zestig verdeelt dit bestuursgebouw de meningen sinds de opening. De massieve betonnen gevels, de scherpe hoeken en de compromisloze geometrie belichamen een esthetiek die velen als koud en onwelkom ervaren. Het plein voor de structuur voelt vaak leeg en onherbergzaam aan, een ruimte die voetgangers liever vermijden dan oversteken. Critici verwijten het gebouw dat het zijn stedelijke omgeving overweldigt en geen verbinding maakt met de historische bakstenen gebouwen in de buurt. Voorstanders zien in deze structuur echter een belangrijk getuigenis van een tijdperk dat helderheid en functie waardeerde. Debatten over sloop of verbouwing duiken regelmatig op, terwijl het City Hall zijn rol als zetel van het gemeentebestuur blijft vervullen.

Deze privétoren in het zuiden van Mumbai verdeelt 27 verdiepingen over een oppervlakte die gereserveerd is voor één familie. De residentie combineert een bioscoop, zwembad en helikopterplatform in een gebouw dat meer dan 150 meter hoog is. In een stad waar miljoenen mensen in krappe ruimtes wonen, staat deze toren symbool voor ongelijkheid. Glazen gevels en tropische tuinen op meerdere niveaus kenmerken de architectuur. De bouw en het ruimtegebruik hebben discussies op gang gebracht over de sociale verantwoordelijkheid van extreme rijkdom. Het gebouw staat in een wijk waar luxe-eigendommen naast dichtbevolkte gebieden bestaan.

Het Ryugyong Hotel verrijst als een betonnen piramide met 105 verdiepingen boven Pyongyang. De bouw begon eind jaren tachtig, stond daarna meer dan tien jaar stil en werd later gedeeltelijk hervat zonder ooit te worden voltooid. De buitengevel van glas werd in de jaren 2010 aangebracht, maar het interieur bleef leeg. Met zijn hoogte van 330 meter was dit gebouw bedoeld als symbool van nationale grootheid, maar de werkelijkheid toont een onvoltooide structuur die al decennialang de skyline van de stad markeert zonder ooit gasten te hebben ontvangen.

Deze toren van 38 verdiepingen kreeg een bijnaam vanwege zijn bolle vorm, die doet denken aan een draagbare radio. Toen het gebouw in 2014 opende, weerkaatsten de gebogen glaspanelen zonlicht zo intens op de straat dat ze onderdelen van geparkeerde auto's lieten smelten. Winkeliers meldden verbrande vloerkleden in hun winkels, en een journalist bakte live op televisie een ei op de stoep. De architecten moesten een zonwering van horizontale lamellen aan de zuidgevel aanbrengen. Het gebouw heeft ook een openbaar uitkijkpunt op de 35e verdieping, toegankelijk voor bezoekers en met uitzicht over de stad.

Het Solomon R. Guggenheim Museum rust op Fifth Avenue met zijn witte spiraal die oprijst tussen rechthoekige gebouwen. Frank Lloyd Wright ontwierp deze vorm als een zacht oplopende helling die bezoekers eenmaal binnen naar boven leidt. Toen het museum in 1959 opende, veroorzaakte het heftige reacties, sommigen noemden het een omgekeerde suikerpot of vergeleken het met een wasmachine. De gebogen buitenmuur lijkt gesloten, slechts enkele ramen onderbreken het oppervlak. Binnen strekt zich een lange spiraalvormige helling over meerdere verdiepingen uit, kunstwerken hangen langs de wanden van deze bocht. De organische lijnen stonden in contrast met de sobere architectuur van die tijd. Vandaag maakt het museum deel uit van het stadsbeeld, zijn ronde silhouet markeert een vast punt langs de laan.

De piramide van het Louvre werd in 1989 onthuld en veroorzaakte meteen een golf van verontwaardiging. De glazen constructie staat in de binnenplaats van het historische paleis en breekt scherp met de 17e-eeuwse gevels eromheen. Veel Parijzenaars zagen het bouwwerk als een belediging van de klassieke architectuur van de plek. Architect Ieoh Ming Pei ontwierp deze geometrische vorm als nieuwe hoofdingang van het museum. De constructie meet 21 meter in hoogte en bestaat uit 673 glazen panelen die worden gedragen door een metalen frame. Onder de piramide bevindt zich een grote ontvangsthal die toegang geeft tot de verschillende vleugels van het museum. Hoewel het nu als onderdeel van het Parijse landschap wordt beschouwd, blijft het een voorbeeld van hoe moderne ingrepen in historische plaatsen aanvankelijk op verzet kunnen stuiten.

De Tour Montparnasse behoort tot de wolkenkrabbers die bij hun bouw felle kritiek uitlokten. Deze kantoorflat van glas en beton bereikt een hoogte van 210 m en werd tussen 1969 en 1973 gebouwd op de linkeroever van Parijs. De donkere gevel rijst op boven een wijk die daarvoor werd gekenmerkt door lagere gebouwen. De reactie was zo negatief dat kort na de voltooiing een wet werd aangenomen die de bouw van hoge torens in het centrum van Parijs verbiedt. Vandaag herbergt de toren kantoren, een restaurant en een uitkijkplatform op de 56e verdieping dat uitzicht biedt over de stad. Het blijft een voorbeeld van hoe één enkel gebouw de stedenbouwkundige regels van een hoofdstad kan veranderen.

De Sagrada Familia ontketende felle discussies toen het werd ontworpen. Het ontwerp van Antoni Gaudí, met zijn organische vormen en kleurrijke gevels, leek velen te gewaagd voor een kerk. Critici beschouwden het project als onuitvoerbaar, anderen spraken van architectonische willekeur. De basiliek groeit sinds 1882 en is nog steeds niet af. De torens rijzen boven Barcelona uit, de muren tonen bijbelse taferelen in ongewone vormen. Het interieur doet denken aan een bos van zuilen die zich naar het plafond vertakken. Licht valt door gekleurde ramen en baadt de ruimte in wisselende tinten. Gaudí zelf wist dat hij de voltooiing niet zou meemaken. Vandaag bezoeken duizenden mensen dagelijks deze bouwplaats, die tussen sacraal gebouw en experiment staat. De Sagrada Familia blijft een plek waar bewondering en scepsis samenkomen.

Dit gebouw staat in een voormalig industriegebied dat is omgevormd tot een wijk met kantoren en woningen. De gevel van kalksteen bevat zichtbare fossielen, een bewuste keuze bij de bouw. Kort na de oplevering vroegen omwonenden en critici om sloop, omdat het ontwerp niet zou passen bij de buurt. De autoriteiten wezen het verzoek af, dus het bouwwerk blijft staan. Het verhaal laat zien hoe sterk architectuur de meningen kan verdelen in de stedelijke ruimte en roept vragen op over de verhouding tussen nieuwe vormen en oude stadsdelen.

Strata SE1 is een woontoren van 43 verdiepingen die oprijst in het zuiden van Londen. Op de top draaien drie windturbines, bedoeld om het gebouw bij de opening in 2010 tot een symbool van groene architectuur te maken. Deze turbines zouden een deel van de elektriciteit voor bewoners leveren, maar in de praktijk bleven ze vaak stilstaan. Het gebrek aan efficiëntie en het symbolische gebruik van hernieuwbare energie leidden tot kritiek. Veel waarnemers verweten het project dat het ecologische beloften misbruikte om een modern imago te creëren zonder echte milieuvoordelen te bieden. De toren laat zien hoe architectonische gebaren soms meer gericht zijn op communicatie dan op functie.

Het Scottish Parliament Building werd voltooid in 2004 en dient als zetel van het Schotse Parlement. De uiteindelijke kosten overtroffen de oorspronkelijke schattingen met een factor tien, wat leidde tot een heftig debat. De architectuur combineert beton, hout en glas in een ongewone vorm die afsteekt tegen de traditionele gebouwen in de omgeving. Sommigen vonden het ontwerp te modern voor de historische oude stad, terwijl anderen de lange vertragingen tijdens de bouw bekritiseerden. Het gebouw bestaat uit verschillende verbonden delen die doen denken aan boten of omgekeerde schepen. De ramen volgen geen uniform patroon, wat het geheel een onregelmatig uiterlijk geeft. Binnen leiden kronkelende gangen naar de vergaderzalen, en de plafonds zijn bekleed met houten balken. Ondanks de controverses bij de opening is het Parlement nu een vast onderdeel van de stad. Bezoekers kunnen deelnemen aan rondleidingen en de zalen zien waar Schotse parlementsleden debatteren en stemmen.

Deze toren van glas en staal werd eind jaren zestig ontworpen en bereikt ongeveer 240 meter verdeeld over 62 verdiepingen. De spiegelende gevel moest moderne elegantie uitdrukken, maar tijdens de bouw lieten grote glasplaten los bij harde wind en vielen op straat. Bewoners van Boston moesten leven met tijdelijke triplex panelen totdat ingenieurs een oplossing vonden. De toren laat zien hoe ambitieuze architectuur tegen praktische grenzen kan aanlopen en hoe een gebouw het symbool kan worden van technische problemen, zelfs nadat het later zijn oorspronkelijke uiterlijk terugkrijgt.

The Shard rijst boven de zuidelijke oever van de Theems uit en snijdt met zijn 95 verdiepingen en spitse glazen gevel door de Londense horizon. Veel bewoners hebben de hoogte en de vorm bekritiseerd omdat ze het vertrouwde stadsbeeld veranderen en de historische verhoudingen van de buurt overschaduwen. Vanbinnen biedt het gebouw kantoren, restaurants en een uitkijkplatform; vanbuiten lijkt het op een kristal dat van kleur verandert met het licht. De straten rond de toren liggen in de schaduw van de reus, en voorbijgangers merken de contrasten op tussen de oude bakstenen gebouwen en de moderne glazen wand die boven hen uittorent.

Dit administratieve complex werd in de jaren 1980 gebouwd onder Nicolae Ceaușescu en moest de macht van het socialistische regime belichamen. Voor de bouw werd een hele wijk afgebroken en moesten duizenden mensen hun huizen verlaten. Op de bouwplaats werkten soms meer dan 20.000 arbeiders, velen dag en nacht. Het gebouw beslaat meerdere hectares en bereikt een hoogte van 84 meter, met extra verdiepingen ondergronds. De binnenruimten zijn bekleed met marmer, kristal en hout dat uit het hele land werd aangevoerd. Na de val van de dictatuur bleven de meeste zalen leeg. Vandaag huisvest het paleis het parlement en enkele museums, maar veel zalen blijven ongebruikt. De omvang van het gebouw, zijn geschiedenis en de offers die het eiste blijven tot op heden voor discussie zorgen.

De CN Tower domineert Toronto sinds 1976 en reikt 553 meter boven de stad uit. Deze betonnen telecommunicatietoren leidde tot protesten tijdens de bouw omdat critici hem duur en onnodig vonden. Velen vroegen zich af of de stad echt zo'n constructie nodig had alleen om antennes hoger te plaatsen. De toren veranderde het stadsbeeld en werd het symbool van een tijdperk waarin hoogte en zichtbaarheid voor stedelijke moderniteit stonden. Tegenwoordig komen bezoekers voor het observatieplatform en het draaiende restaurant, terwijl de oorspronkelijke zendfunctie naar de achtergrond is verdwenen.

Deze bibliotheek bestaat uit vier glazen torens in de vorm van opengeslagen boeken, gerangschikt rond een rechthoekige binnenplaats. Elke toren bereikt 22 verdiepingen hoog en de leeszalen bevinden zich meerdere niveaus onder de grond. Het gebouw werd voltooid in de jaren 1990 en veroorzaakte onmiddellijk verhitte discussies. Veel critici klaagden dat de glazen gevels de boeken aan zonlicht blootstellen, waardoor hun bewaring in gevaar komt. De ondergrondse ruimtes werden als donker en onpraktisch beschreven. Architecten en bibliothecarissen wezen op technische moeilijkheden, terwijl het grote publiek het monumentale uiterlijk koud en onuitnodigend vond. De houten terrassen rond de binnenplaats blijven vaak leeg, omdat de wind daar hard waait. Ondanks deze bezwaren is de bibliotheek een werkplek geworden voor studenten en onderzoekers die ruimte vinden in de grote zalen. Het debat rond dit gebouw toont hoe functionaliteit en symbolische gebaren moeilijk te verzoenen kunnen zijn.

De Ponte City Tower rijst op in het hart van Johannesburg. Het gebouw werd in 1975 opgetrokken en gold toen als het hoogste woongebouw van Afrika. De ronde plattegrond en de open centrale ruimte vormen een architectonisch experiment dat opvalt in de Zuid-Afrikaanse stad. Tijdens de decennia na de apartheid verloor de buurt aan aantrekkingskracht, en de toren werd het symbool van verval in de stad. Afval hoopte zich op in de binnenplaats, veel appartementen stonden leeg. Later kwamen renovatieprojecten op gang om het gebouw opnieuw bewoonbaar te maken. Vandaag staat de Ponte City Tower voor de uitdagingen en de hoop van een stad die zichzelf opnieuw uitvindt.

Het hoofdkwartier van de Franse Communistische Partij in Parijs toont een brutalistische betonarchitectuur die heftige discussies uitlokte toen het in 1980 opening. Architect Oscar Niemeyer ontwierp het gebouw met wit beton en scherpe hoeken die breken met de klassieke Parijse stijl. De gevel combineert gebogen en hoekige vormen die sommigen te dominant vonden voor de buurt. De structuur staat aan de Avenue Colonel Fabien en vormt een duidelijk contrast met de omliggende historische gebouwen. De massa en ruwe oppervlakken lezen als een politieke verklaring in steen. Vandaag behoort het gebouw tot de voorbeelden van architectuur die de publieke opinie verdeelde en blijft vragen oproepen over esthetiek en stedelijk ontwerp.

De Ostankino-toren rijst 540 meter (1772 voet) boven Moskou uit en behoort tot de hoogste vrijstaande bouwwerken ter wereld. Hij werd eind jaren zestig gebouwd om de Sovjettelevisie in de hele regio uit te zenden. In 2000 brak er brand uit op de bovenste verdiepingen, die urenlang woedde en drie mensen het leven kostte. De vlammen beschadigden liften, zendapparatuur en het observatieplatform. De brand deed opnieuw debatten oplaaien over de veiligheid van het bouwwerk, dat bekendstaat om zijn experimenten met beton en zijn ambitieuze constructie. De reparaties duurden meerdere jaren en de toren ging geleidelijk weer open voor het publiek. Tegenwoordig zendt hij nog steeds televisie- en radioprogramma's uit en biedt hij op heldere dagen een wijd uitzicht over de stad.

Het Oscar Niemeyer Museum veroorzaakte controverse toen het in 2002 opende. De architect koos voor een gedurfde vorm: een toren met een rode helling en een afgerond volume dat boven de grond zweeft en op een oog lijkt. Bewoners van Curitiba reageerden op verschillende manieren op dit ontwerp. Sommigen zagen het als een stoutmoedig gebaar, anderen vonden dat het gebouw niet paste in de stedelijke omgeving. Tegenwoordig wordt het museum gezien als een deel van het stadsbeeld en trekt het bezoekers die hedendaagse kunst komen bekijken en de ongewone architectuur zelf willen ervaren. De binnenruimtes zijn ontworpen om tentoonstellingen met wisselende formaten te huisvesten, en de terrassen bieden een wijd uitzicht op de stad.

De Tokyo Skytree is een telecommunicatietoren die in 2012 werd geopend en 634 meter boven het oosten van Tokyo uitsteekt. Het ontwerp combineert traditionele Japanse architectuur met moderne techniek. De witte en lichtblauwe kleuren verwijzen naar het lokale handwerk uit de Edo-periode. Bij de bouw ontstond er discussie omdat de toren de horizon veranderde en bestaande televisiestructuren overbodig maakte. Tegenwoordig dient de toren als zendmast, uitkijkplatform en herkenningspunt voor bezoekers van over de hele wereld.

Het Sydney Opera House draagt witte daken in de vorm van schelpen, die boven de havenbaai uitrijzen. De bouw duurde veertien jaar langer dan gepland, en de kosten overtroffen het oorspronkelijke budget met meer dan veertien keer. De Deense architect Jørn Utzon verliet het project voordat het gebouw in 1973 werd voltooid. De gebogen daken bestaan uit meer dan een miljoen witte keramische tegels die het zonlicht reflecteren. Dit gebouw veroorzaakte felle discussies omdat de gedurfde vorm afweek van de traditionele operahuisstijl en grote financiële lasten met zich meebracht.