Bezienswaardigheden in Edinburgh

Dit fort staat op een uitgedoofde vulkaan boven Edinburgh en tekent al eeuwenlang de skyline van de stad. Als je door de poorten loopt zie je binnenplaatsen met oude gebouwen, verdedigingstorens en smalle doorgangen. Het uitzicht strekt zich uit over daken en parken tot aan de zee. De Schotse kroonjuwelen en een middeleeuwse kapel maken deel uit van de rondleiding. Om één uur 's middags wordt er een kanon afgevuurd, een traditie sinds de 19e eeuw. Voetstappen weerklinken in de gangen en wind trekt door de stenen bogen.

Dit paleis is de officiële residentie van de Britse monarch in Schotland en staat aan het oostelijke einde van de Royal Mile. Het gebouw verbindt koninklijke geschiedenis met het dagelijks leven, omdat het nog steeds staatsceremoniën organiseert. In de 16e eeuw was het de woning van Maria, koningin van Schotland, en haar voormalige vertrekken kunnen worden bezocht. De architectuur toont verschillende periodes, van middeleeuwse abdijruïnes tot barokke zalen. Binnen hangen portretten en wandtapijten aan de muren, terwijl de staatsvertrekken vergulde meubels en versierde plafonds bevatten. De aangrenzende tuin strekt zich uit onder Arthur's Seat en biedt ruimte om te wandelen. Bezoekers ervaren hoe koninklijke traditie zich ontvouwt in een werkend paleis.

Deze uitgedoofde vulkaan rijst op in het midden van de stad en biedt een volledig uitzicht over Edinburgh en de omgeving. Arthur's Seat is het hoogste punt van Holyrood Park en de inwoners wandelen hier vaak. Paden leiden door open grasland en rotsachtig terrein naar de top. Vanaf boven zie je de oude stad, het kasteel, de Firth of Forth en de kustlijn. Op heldere dagen reikt het uitzicht tot de heuvels in het noorden en zuiden. De klim duurt ongeveer een halfuur en kan bij wind of regen glibberig worden. 's Ochtends en 's avonds komen veel joggers en wandelaars hier. De vulkaan is al ongeveer 350 miljoen jaar inactief en zijn vorm bepaalt het stadssilhouet.

De Royal Mile verbindt Edinburgh Castle met Holyrood Palace en loopt over de kam van een uitgedoofde vulkaan door het hart van de oude stad. Deze hoofdroute bestaat eigenlijk uit meerdere opeenvolgende straten die samen één doorgaande weg vormen. Stenen gebouwen uit verschillende eeuwen staan aan beide zijden, met winkels, cafés en kleine musea. Smalle steegjes die closes worden genoemd, vertakken zich op regelmatige afstanden en leiden de steile hellingen af. Straatartiesten verschijnen hier regelmatig, en de weg zelf loopt geleidelijk bergafwaarts van het kasteel naar het paleis, waardoor de wandeling aanvoelt als een reis door de Schotse geschiedenis.

Dit park omringt Arthur's Seat en biedt open weiden, heuvels en kleine meren binnen de stad. Wandelaars volgen paden door grasrijke vlaktes, langs rotsen en kliffen die uit het landschap oprijzen. Het park behoudt een wild karakter met ruwe contouren en door wind geteisterde hellingen. Gezinnen picknicken op de gazons terwijl wandelaars paden verkennen die naar uitkijkpunten leiden. De begroeiing wisselt tussen kort gras en verspreide struiken. Vanaf hogere gronden zie je de stad en de zee in de verte. Het park verbindt natuurlijke vormen met stedelijke nabijheid en creëert een ruimte waar mensen ontsnappen aan de jacht van het dagelijks leven.

De Scottish National Gallery bewaart de nationale kunstcollectie van Schotland. In dit neoklassieke gebouw zie je schilderijen, tekeningen en sculpturen van Europese meesters uit de Middeleeuwen tot het begin van de 20e eeuw. De zalen tonen werk van Schotse schilders naast stukken uit Frankrijk, Italië, Nederland en Spanje. Je kunt schilderijen bekijken van Titiaan, Rembrandt, Vermeer, Velázquez, Monet en Cézanne. Het museum ligt aan de voet van de Mound, tussen de oude stad en Princes Street. De toegang tot de permanente collectie is gratis. De zalen zijn overzichtelijk en helder. Veel bezoekers komen voor een uur of twee.

Deze verzameling interactieve tentoonstellingen staat in de oude stad, bij Edinburgh Castle. Het gebouw dateert uit de 19e eeuw en huisvest op het dak de Camera Obscura, een historische projectieapparaat dat beelden van de stad in een verduisterde ruimte werpt. Op de verdiepingen eronder wachten optische illusies, spiegeldoolhoven, lichtsculpturen en hologrammen. Bezoekers ervaren waarnemingseffecten, fotograferen zichzelf in vervormde spiegels of verkennen ruimtes met veranderde perspectieven. Vanaf het dakterras kijk je uit over de oude stad, het kasteel en de omliggende heuvels.

Dit museum vertelt het verhaal van Schotland over meerdere verdiepingen, met natuurlijke historie, culturen van over de hele wereld en de ontwikkeling van het land door de eeuwen heen. De collecties variëren van fossielen en geologische vondsten tot gereedschappen, kleding uit verre streken en voorwerpen uit het Schotse dagelijks leven uit verschillende perioden. De architectuur verbindt oudere zalen met moderne ruimtes, waar bezoekers door galerijen wandelen, vitrines bekijken en op verschillende niveaus steeds nieuwe thema's ontdekken.

Dit vakwerkgebouw uit het einde van de 15e eeuw staat aan de Royal Mile en behoort tot de weinige huizen uit die tijd die nog overeind staan. De gevel toont met de hand beschilderde houten panelen en uitspringende bovenverdiepingen, kenmerkend voor het middeleeuwse Edinburgh. Het huis draagt de naam van de Schotse hervormer die hier mogelijk zijn laatste jaren doorbracht. Binnen leidt een wenteltrap door meerdere niveaus met lage plafonds en kleine kamers. De tentoonstelling vertelt over religieuze verandering in de 16e eeuw en het dagelijks leven van bewoners. Vanaf de bovenverdieping kijk je rechtstreeks uit op de Royal Mile. Het gebouw staat tussen nieuwere gevels en laat zien hoe de stad er ooit uitzag.

Deze ondergrondse steeg ligt verborgen onder de straten van de oude stad. Ze loopt door bewaard gebleven kamers en appartementen uit de zeventiende eeuw, waar kooplieden, ambachtslieden en gezinnen woonden. De smalle doorgangen en lage plafonds geven een beeld van het dagelijks leven in een tijd dat de stad in lagen groeide. Rondleidingen onthullen originele stenen muren, kleine vertrekken en verhalen over het leven in deze ondergrondse nederzetting, later overdekt door nieuwere gebouwen.

Dit openbare park ligt aan de voet van de burcht en verdeelt zich in een oostelijk en een westelijk deel. In lente en zomer bloeien duizenden planten in gevormde bedden, terwijl gazons tot rusten uitnodigen. De tuinen volgen een voormalige laagte die ooit water bevatte en in de 18e eeuw werd drooggelegd. Vanaf de paden is de burcht op de rots duidelijk te zien. De groene ruimte verbindt de oude stad met nieuwere wijken en dient inwoners als ontmoetingsplek en stille zone. In de zomer vinden hier concerten en evenementen plaats.

Calton Hill verheft zich ten oosten van het stadscentrum en biedt verschillende uitzichtpunten over de Old Town, de Firth of Forth en de omliggende heuvels. Het plateau herbergt monumenten uit de 19e eeuw, waaronder het National Monument in Griekse stijl, het torenvormige Nelson Monument en het ronde Dugald Stewart Monument. Paden doorkruisen open grasland tussen de bouwwerken, terwijl bezoekers vanaf verschillende niveaus uiteenlopende perspectieven op Edinburgh Castle, Arthur's Seat en de Georgische gebouwen van de New Town krijgen. Deze heuvel dient als rustige plek om te wandelen met directe uitzichten over het stedelijke landschap.

Deze kathedraal staat in het hart van de Oude Stad en heeft het profiel van de stad gevormd sinds middeleeuwse tijden. De bouw begon in de 14e eeuw, en de kerk diende honderden jaren als centrum van de Reformatie in Schotland. Het interieur toont gebrandschilderde ramen, steenwerk en de Distelkapel uit het begin van de 20e eeuw. De torens rijzen boven de omliggende steegjes uit, en bezoekers vinden gedenktekens voor historische figuren. Deze kerk verbindt religieus erfgoed met de geschiedenis van Edinburgh en ligt direct aan de Royal Mile.

Deze botanische tuin beslaat 28 hectare en toont plantencollecties uit verschillende klimaatzones, waaronder tropische kassen met palmen en varens, rotstuinen met alpine soorten en een Chinese helling met rododendrons. Bezoekers kunnen door het Victoriaanse palmenhuis wandelen, boomkruinen uit de 18e eeuw bekijken of paden volgen die langs vijvers en grasvelden lopen. De tuin ligt ten noorden van het stadscentrum en biedt uitzicht over de skyline van Edinburgh en de Firth of Forth. Kassen bewaren planten uit tropische regenwouden, terwijl buitenbedden Schotse wilde bloemen en soorten uit de Himalaya tonen.

Dit dorp ligt in het dal van de Water of Leith, op slechts enkele minuten lopen van het stadscentrum. Oude stenen molenhuizen staan langs de rivier die vroeger twaalf molens aandreef. Vandaag zien de gebouwen er rustig uit tussen bomen en oude bruggen. Dean Village laat zien hoe Edinburgh vroeger werkte toen het malen van graan hier eeuwenlang het dagelijks leven vormgaf. Trappen leiden naar beneden naar het water waar je langs de rivier kunt wandelen.

Deze kerk werd begin 17e eeuw gebouwd op de plek van een voormalig franciscanenklooster. Het omliggende kerkhof herbergt de graven van Schotse figuren uit verschillende eeuwen, waaronder filosofen, dichters en ondertekenaars van het Nationaal Verbond. Binnen vinden bezoekers eenvoudig protestants meubilair, stenen gedenktekens en gedenkplaten langs de muren. Greyfriars Kirk is bekend om het verhaal van een Skye Terrier die veertien jaar lang het graf van zijn baasje bewaakte en later zelf bij de kerkingang werd begraven. De kerk ligt net naast de Royal Mile, verscholen tussen de smalle steegjes van de Oude Stad, en biedt een rustige plek weg van de drukte.

Dit gotische monument verrijst ter ere van de schrijver Sir Walter Scott, wiens romans en gedichten Schotland in de 19e eeuw internationale bekendheid brachten. De structuur staat in de Princes Street Gardens en bereikt een hoogte van ongeveer 61 meter, waardoor bezoekers via trappen naar boven kunnen klimmen om Edinburgh van bovenaf te bekijken. Een centrale nis bevat een marmeren standbeeld van Scott met zijn hond, omringd door sculpturen die personages uit zijn literaire werken uitbeelden. De donkere zandsteengevel toont spitsbogen en fijne bewerkingen die doen denken aan middeleeuwse kerkarchitectuur. Vanaf het uitkijkplatform zie je het kasteel, de Old Town en de tuinen die zich uitstrekken richting de Firth of Forth.

Deze dierentuin herbergt dieren van verschillende continenten, waaronder pinguïns, panda's en Schotse wilde dieren. Paden slingeren door verblijven die verschillende habitats nabootsen, van savannes tot gematigde bossen. Bezoekers kunnen voedingen bijwonen en meer leren over beschermingsprogramma's gericht op bedreigde soorten. Het terrein ligt op een heuvel met uitzicht over Edinburgh, zodat wandelingen tussen de verblijven ook uitzichten over de stad bieden.

Deze interactieve ervaring neemt bezoekers mee door de geschiedenis van de aarde, van de vorming van de planeet tot vandaag. De zalen combineren wetenschappelijke tentoonstellingen met zintuiglijke omgevingen waar je trillingen kunt voelen, ijskappen kunt zien ontstaan en kunt volgen hoe continenten in de loop van de tijd verschoven. Het gebouw staat aan de voet van een uitgedoofde vulkaan en gebruikt projecties, modellen en multimediapunten om uit te leggen hoe oceanen, bergen en het leven zelf zijn ontstaan. De route behandelt vulkanen, ijstijden, tropische bossen en het huidige klimaat, waarbij elke sectie een ander hoofdstuk uit de geologische geschiedenis belicht. Voor wie Edinburgh bezoekt, biedt dit centrum een manier om natuurwetenschappen te verkennen en tegelijk het vulkanische landschap te begrijpen dat de stad heeft gevormd.

Deze verzameling anatomische preparaten, chirurgische instrumenten en medische documenten vult drie galerijen in het gebouw van het Royal College of Surgeons en toont hoe geneeskundige praktijken door de eeuwen heen veranderden. De preparaten dateren uit de 18e eeuw, toen anatomen het menselijk lichaam op systematische wijze begonnen te bestuderen. Bezoekers zien operatiegereedschap uit de tijd voor de verdoving, wasmodellen van inwendige organen en verslagen van vroege ingrepen die vandaag moeilijk voor te stellen zijn. Eén zaal richt zich op de geschiedenis van de tandheelkunde, een andere op de ontwikkeling van de pathologie. De verzameling maakt duidelijk hoe dicht vooruitgang en dwaling in de geneeskunde lange tijd bij elkaar stonden, en hoe chirurgen van fouten leerden.

Het Schotse parlement is de thuisbasis van de democratische instelling die sinds 1999 wetten voor Schotland aanneemt. Het gebouw ontstond uit een ontwerp van Enric Miralles en opende zijn deuren in 2004. De architectuur gebruikt beton, graniet, eikenhout en staal en combineert geometrische vormen met verwijzingen naar het Schotse landschap. Bezoekers kunnen de debatzaal bekijken, door de hal lopen en de tuin betreden waar beelden staan. Het gebouw ligt aan de voet van de Royal Mile, tegenover het Palace of Holyroodhouse, en past in de historische omgeving terwijl het een eigentijds gezicht toont.

Dit voormalige koninklijke schip ligt permanent afgemeerd in Leith, het havengebied van Edinburgh. De Britannia diende de koninklijke familie meer dan vier decennia lang en is nu een drijvend museum. Bezoekers lopen door de staatsappartementen, verkennen de woonvertrekken van de koninklijke familie en zien de brug waar de bemanning het schip bestuurde. De interieurs bevatten meubels, kunstwerken en persoonlijke voorwerpen uit de tijd dat het schip in gebruik was. Het schip reisde de wereld rond en ondersteunde officiële staatsbezoeken en privévakanties van de familie. Vandaag volg je dezelfde gangen en kamers die ooit door leden van het koninklijk huis werden gebruikt, waardoor je inzicht krijgt in het leven aan boord tijdens hun reizen.

Dit herenhuis werd aan het einde van de 18e eeuw gebouwd en laat zien hoe welgestelde families in Edinburgh leefden tijdens het Georgische tijdperk. De kamers zijn ingericht met meubilair, schilderijen en alledaagse voorwerpen uit die tijd. Je kunt door salons lopen waar bewoners samenkwamen, de keuken beneden zien waar het personeel werkte, en slaapkamers bezoeken die de sociale positie van het huishouden weerspiegelen. Het huis staat in de New Town, een wijk met brede straten en klassieke gevels die destijds een moderne woonwijk was. De inrichting en decoratie tonen de smaak en gewoonten van een klasse die verfijning en sociale conventies belangrijk vond.

Dit koopmanshuis uit de 17e eeuw staat aan de Royal Mile en toont hoe welvarende handelaren in Edinburgh destijds leefden. Gladstone's Land bewaart beschilderde houten plafonds, smalle wenteltrapjes en kleine kamers die typisch waren voor de oude stad toen ruimte schaars en duur was. De begane grond herbergde een winkel, terwijl de bovenverdiepingen als woonruimte dienden. De gevel met stenen bogen komt uit op de drukke straat, waar bezoekers vandaag door de gereconstrueerde kamers lopen en meubels, textiel en alledaagse voorwerpen uit die tijd zien.

Deze wekelijkse markt in een woonwijk ten noorden van de Old Town brengt elke zondag producenten en ambachtslieden samen. Kraampjes bieden verse groenten, kaas, brood, zelfgemaakte jam en gebak. Anderen verkopen handgemaakte zeep, keramiek of textiel. De sfeer is ontspannen, bezoekers lopen rustig tussen de tafels door, proeven olijven of praten met verkopers. Gezinnen komen met kinderen, sommigen zitten op bankjes met koffie en een zak warm gebak. De markt ligt bij de bruggen over de Water of Leith, waar wandelaars vaak langskomen. Het is een plek waar bewoners hun zondagochtend doorbrengen, boodschappen doen voor de week en bijpraten met buren.

Dit museum bevindt zich in een 16e-eeuws grachtenhuis en volgt de geschiedenis van de stad vanaf de eerste nederzettingen tot nu. De kamers tonen voorwerpen uit het dagelijks leven, handel en ambachten uit verschillende periodes. Je ziet kleding, meubels, gereedschap en documenten die beschrijven hoe mensen in Edinburgh door de eeuwen heen leefden. Het gebouw zelf bewaart oude houten lambrisering en smalle trappen, die herinneren aan de tijd dat de oude binnenstad dicht bebouwd was en gezinnen in huizen met meerdere verdiepingen woonden.

De Scotch Whisky Experience leidt bezoekers door de geschiedenis en productie van Schotse whisky. Deze interactieve attractie ligt bovenaan de Royal Mile, bij Edinburgh Castle. De rondleiding begint met een ritje in een vat door verschillende stations die het productieproces tonen. Originele gereedschappen, koperen ketels en historische apparatuur illustreren traditionele methoden. In de tentoonstellingsruimten leren bezoekers over de verschillende whiskyregio's van Schotland en hun kenmerkende smaken. De rondleiding eindigt in een proefruimte waar geselecteerde whisky's kunnen worden geproefd. De Scotch Whisky Experience herbergt ook een uitgebreide collectie whiskyflessen uit de hele wereld. Het bezoek biedt zowel beginners als kenners inzicht in de Schotse whiskytraditi.

Dit grote park strekt zich uit ten zuiden van de oude stad en biedt open grasvelden omzoomd door rijen bomen. The Meadows is een populaire plek voor picknicks op zonnige dagen, wanneer gezinnen, studenten en bewoners op het gras zitten, frisbee spelen of gewoon in de zon liggen. Brede paden doorkruisen het park en zijn geschikt om te wandelen, joggen of fietsen. In het voorjaar bloeien kersenbomen langs de hoofdlanen, en het park vult zich met mensen die de bloesem bewonderen. Victoriaanse herenhuizen staan aan de randen, en verschillende cafés bevinden zich vlakbij. Het park verbindt verschillende wijken en wordt dagelijks overgestoken door veel mensen op weg naar werk of universiteit.

Deze heuvel ligt ongeveer drie kilometer ten zuiden van het stadscentrum en biedt een wijd uitzicht over Edinburgh, de Firth of Forth en de omliggende heuvels. Vanaf de top ziet u de Castle Rock en de Arthur's Seat formatie, samen met de gebouwen van de Old en New Town die zich tussen de straten uitspreiden. Een observatorium op de top werd in de negentiende eeuw gebouwd en staat er nog steeds, hoewel de koepels nu gesloten zijn. Paden lopen door gras en lage begroeiing, en veel mensen komen hier om te wandelen of hun honden te laten rennen. Op heldere dagen reikt het uitzicht tot aan de Pentland Hills in het zuiden en de Highlands in het noorden.

Deze galerie toont portretten van mensen die de Schotse geschiedenis, literatuur, wetenschap en politiek hebben gevormd. De collectie beslaat de periode van de 16e eeuw tot heden en hangt in een gebouw van rode zandsteen ontworpen in neogotische stijl. In de zalen zie je schilderijen, foto's en sculpturen die vorsten, dichters, uitvinders en hervormers voorstellen. Het gebouw zelf werd voltooid aan het einde van de 19e eeuw en combineert tentoonstellingszalen met een centrale hal waar fresco's historische taferelen tonen. Bezoekers kunnen de gezichten bestuderen die het Schotse verleden hebben gevormd en hedendaagse portretten zien die het land vandaag vertegenwoordigen.

Het People's Story Museum vertelt het leven van inwoners van Edinburgh door de eeuwen heen. De tentoonstellingen tonen werk, woningen en het dagelijks leven van gewone mensen uit verschillende periodes. Bezoekers zien gereedschap, kleding, foto's en persoonlijke bezittingen uit vroegere tijden. Dit museum brengt verhalen van ambachtslieden, huispersoneel en fabrieksarbeiders dichterbij. Ruimtes creëren historische werkplaatsen of woningen na. De exposities onthullen hoe het stadsleven in Edinburgh door de jaren veranderde.

Deze ondergrondse kamers werden gebouwd in de late 18e eeuw toen de South Bridge werd aangelegd. De gewelven dienden eerst als opslagruimtes en werkplaatsen voor handelaars en ambachtslieden. Later werden ze woningen voor de armste inwoners van de stad, die leefden in vochtige, donkere ruimtes zonder natuurlijk licht. Vandaag kun je door de smalle gangen lopen en voelen hoe het leven onder de grond was. De stenen muren en lage plafonds geven een gevoel van geschiedenis die zich direct onder de drukke straten verbergt.

Deze kleine tuin ligt aan de rand van Duddingston Loch in het oosten van Edinburgh. Bezoekers wandelen tussen vijvers, wilgen en bloembedden die vrijwilligers onderhouden. Bomen schaduw geven aan kronkelende paden. Eenden en zwanen uit het nabijgelegen water komen soms binnen. Banken bieden uitzicht op de loch en Arthur's Seat. Het terrein begon als privéproject en opent nu als toevluchtsoord voor wie rust zoekt.

Dit museum eert drie Schotse schrijvers: Robert Burns, Walter Scott en Robert Louis Stevenson. De kamers tonen persoonlijke bezittingen, manuscripten en eerste uitgaven van hun werk. Het gebouw zelf dateert uit de 17e eeuw en ligt in een smalle steeg bij de Royal Mile. Bezoekers kunnen hier de geschiedenis van de Schotse literatuur verkennen en meer te weten komen over het leven van deze auteurs die Edinburgh en Schotland hebben gevormd.

Deze waterpromenade in de oude havenwijk van Edinburgh verbindt de geschiedenis van de zeehandel met een modern recreatiegebied langs het water. Leith Shore loopt langs de Water of Leith vlak voordat deze in de Noordzee uitmondt en verwelkomt bezoekers met cafés, restaurants en kleine winkels. Bakstenen gebouwen uit de 18e en 19e eeuw zijn gerenoveerd en herbergen nu eetgelegenheden en winkels. Op warme dagen zitten mensen buiten en kijken naar de boten in de haven. Het gebied is veranderd van een werkhaven naar een populaire ontmoetingsplaats waar bewoners samenkomen om te eten en te wandelen. Vanaf de kust zie je het koninklijke jacht Britannia, dat een paar minuten verderop afgemeerd ligt.

Deze concertzaal opende in 1914 en vormt het middelpunt van het muziekale leven in Edinburgh. Het ronde gebouw met zijn koepel van rode zandsteen staat aan Lothian Road, ten zuidwesten van de oude stad. De hoofdzaal biedt plaats aan ongeveer 2.200 mensen, en de akoestiek maakt het tot een van de belangrijkste plekken voor klassieke concerten in Schotland. Orkestuitvoeringen, koren, solorecitals en ook popconcerten vullen het programma. De gevel toont duidelijk de neoklassieke stijl van de vooroorlogse periode, en binnen leiden brede trappen naar de bovenste verdiepingen. Tijdens het festivalseizoen in de zomer is de Usher Hall een vast onderdeel van het programma en trekt bezoekers uit de hele stad.

Deze distilleerderij in de oude stad toont bezoekers het proces van het maken van gin en whisky in een moderne faciliteit bij Holyrood Palace. Rondleidingen gaan door productieruimtes met koperen ketels en gistingstanks, en eindigen met proeverijen van verschillende gedistilleerde dranken. De ruimte combineert traditionele Schotse distilleermethoden met hedendaagse architectuur en glazen wanden die uitzicht bieden op Arthur's Seat. Reizigers kunnen leren over smaken, ingrediënten en rijping terwijl ze het werk van een actieve distilleerderij ervaren in het hart van Edinburghs historische wijk.

Dit kanaal loopt door Edinburgh en het omliggende platteland. De waterweg werd in de 19e eeuw aangelegd om kolen te vervoeren van de mijnen ten westen van de stad naar de dokken in Leith. Tegenwoordig gebruiken wandelaars, fietsers en joggers het vlakke jaagpad langs het water. Boten varen langzaam voorbij, en zwanen of eenden zwemmen vaak in het rustige water. Het kanaal loopt door parken, langs oude pakhuizen en door enkele woonwijken. Bomen staan langs de oevers, en stenen bruggen overspannen het water op verschillende plaatsen.